Public debate | Marcel Verweij

2021 - Bloeddonatie door MSM

Op 11 maart kondigt minister Tamara van Ark aan dat Sanquin het selectiebeleid voor bloeddonatie gaat veranderen. Mannen die recent seks hebben gehad met mannen worden niet meer categorisch uitgesloten. De minister schrijft: “Op basis van het rapport van Verweij & Pierik en het advies van de medische adviesraad van Sanquin, waarin onafhankelijke experts vanuit verschillende disciplines zitting hebben, is Sanquin tot de conclusie gekomen dat er geen problemen met de transfusieveiligheid te verwachten zijn wanneer het huidige bloeddonorselectiebeleid voor MSM verandert in een meer individueel gerichte beoordeling van het risicogedrag.” Onze studie wordt ook aangehaald in de Volkskrant.
Samen met Roland Pierik deed ik onderzoek voor bloedbank Sanquin, naar de aanvaardbaarheid van verschillende alternatieven voor het huidige beleid waarin mannen die recent seks hebben gehad met een man, tijdelijk voor bloeddonatie worden uitgesloten. In een artikel in Het Parool van 27 februari vatten we enkele belangrijke conclusies samen. De keuze om seksueel risicogedrag geheel los te zien van 'met wie je het doet', wijzen we af als epidemiologisch en ethisch onhoudbaar. Er zijn ook andere manieren om discriminatie zoveel mogelijk te vermijden.

2021 - Corona

Half maart 2021 komen berichten naar buiten over mogelijke bijwerkingen van het Astra Zeneca vaccin. Binnen enkele dagen besluiten veel Europese landen te pauzeren met deze vaccinaties. Dat roept veel vragen op, want àls het echt om bijwerkingen zou gaan, dan vallen er nog altijd meer doden door het stoppen met vaccinatie, dan door die bijwerkingen zelf. Niki Korteweg schreef een artikel voor de wetenschapsbijlage van NRC, over de moeilijke afwegingen over hoe om te gaan met bijwerkingen. Ik mag daarbij uitleggen dat het rekensommetje hierboven te simpel is, maar dat risico's onvermijdelijk zijn, en dat we ze ook moeten kunnen accepteren.
We zijn nog niet uitgediscussieerd over vaccinatie strategieen als er op 4 januari een kamerbrief van minister Tamara van Ark uitkomt, waarin zij het leeftijdscriterium in het draaiboek IC triage code zwart verwerpt en zelfs wettelijk wil tegenhouden. Veel ophef daarover, en ik mag op 5 januari de onderbouwing nog eens uitleggen bij Stax & Toine op Radio1. Later die dag ook nog bij NH Radio "De Peiling" (van minuut 7 tot 17). De Tweede Kamer lijkt zich zowaar te verzetten tegen het voorstel van wetgeving. En tenslotte, ook op 5 januari, in NRC, geïnterviewd door Frederiek Weeda: Mag leeftijd meetellen bij laatste IC-bed?
Fijn dat velen snel gevaccineerd willen worden maar niet iedereen kan tegelijk voorrang krijgen. Toch valt voor de laatste wijziging in strategie (ook snel de zorgverleners IC/SEH/huisartsen) iets te zeggen. Op 4 januari op bezoek bij @TijsvandenBrink Dit is de Dag NPO1

2020 - Corona

23 december ook nog een last-minute televisieoptreden bij EenVandaag over afschaling van 'gewone' operaties omdat IC-bedden vanwege corona te vol dreigen te raken. Kunnen we niet beter 10 patiënten een langverwachte operatie geven, bijvoorbeeld om een tumor weg te halen, die daarna allemaal 2 dagen IC nodig hebben, in plaats van 1 covid-patiënt die er misschien wel 14 dagen zal liggen? Ik heb het antwoord niet... Link naar de uitzending, eerste item, tot 8:00.
Bij Omroep Gelderland praat ik met "op de koffie" met Rob Kleijs over het vaccinatiepaspoort, en over het jaar van de coronacrisis: voor een filosoof gespecialiseerd in Public Health is dit toch wel een bijzonder jaar, merkt de presentator op. Het interview is nog te beluisteren bij Omroep Gelderland Op de koffie bij Rob Kleijs, uitzending 23 december, uur 2, tussen 18:00 en 26:30.
Eind december wordt een studie gepubliceerd van onder andere TUDelft over hoe burgers aankijken tegen verschillende mogelijkheden in het corona-vaccinatiebeleid. Meer dan de helft van de respondenten is voor het geven van meer vrijheden aan gevaccineerden. En bijna driekwart ziet mogelijkheden voor een vaccinatiebewijs of "paspoort". Het invoeren van zo'n paspoort lijkt me onvermijdelijk, maar het gaat wel met tal van dilemma's gepaard, stel ik op 21 december in een opiniestuk voor Trouw: voorkom sociale ongelijkheid door het vaccinatiepaspoort
In Resource, het universiteitsblad van Wageningen University & Research, ook aandacht voor de "indirecte vaccinatieplicht" - een term die ik liever niet gebruik, en in het interview Een ‘indirecte prikplicht’, mag dat? – ‘Niemand wordt gedwongen’ leg ik uit waarom..
Voor de Swedish National Council on Medical Ethics mocht ik een presentatie houden over vaccinatie-ethiek ten tijde van de corona-epidemie. Ik presenteer de argumentatie zoals Roland Pierik en ik die eerder ontwikkelden in onder meer de Volkskrant: in een lockdown meer vrijheden geven aan gevaccineerden is geen verpakte vaccinatieplicht, toegelicht met een analogieredenering. De lezing is te zien via Youtube (hieronder). Lees ook de korte engelstalige blog die ik hierover schreef

Het is zoals het gaat: een uitvoerig en erg leuk gesprek met Step Vaessen over Covid19 vaccinatie en twijfels resulteert in een momentje van 15 seconden in het item op Al-Jazeera waarin ik het vraag om meer aandacht voor het verhaal achter de snelle ontwikkeling van de covid-vaccins . Niettemin wel voor een publiek van 100 miljoen mensen, aldus de redacteur.
Wel een beetje trots: een jaar of vier nadat ik afscheid nam als vice-voorzitter van de Gezondheidsraadcommissie Vaccinaties ligt er een advies (over Covid-19 vaccinatie) waarvan de ethische onderbouwing vrijwel geheel gebaseerd is op een achtergrondstudie die ik voor de WHO schreef in 2008 over verdeling van middelen ten tijde van een mogelijke grieppandemie.
Moeten mensen die zich laten vaccineren tegen corona beloond worden? Dat lijkt me de verkeerde vraag. Maar het bieden van meer vrijheid kan wel als beloning ervaren worden, vertel ik Johan van Heerde in zijn artikel in Trouw, op 19 november.
Op bezoek bij Tijs van den Brink, Dit is de Dag, Radio 1, blik ik samen met Marcel Levi en Frits Rosendaal vooruit op het Gezondheidsraad advies over prioriteiten bij coronavaccinatie: wie krijgt als eerste het vaccin? Ik pleit voor zorgverleners en meest kwetsbare mensen, maar benadruk ook dat de keuzen niet in beton gegoten moeten zijn.
18 november: Ons stuk in de Volkskrant: van een vaccinatieplicht - ook geen verkapte plicht - is geen sprake als gevaccineerden meer vrijheden krijgen. De koppenmaker van de Volkskrant is op dreef: Vaccinatie hóéft niet. Maar piep dan ook niet over minder vrijheid. De middag dat ons artikel verschijn, omarmt de VVD al hetzelfde idee.
Half november filosofeert minister Hugo de Jonge over de mogelijkheid dat mensen die straks tegen Covid-19 gevaccineerd zijn, meer vrijheden zouden kunnen krijgen, precies zoals Roland Pierik en ik in juli al in NRC hadden betoogd. Het roept verontwaardigde reacties op van onder meer Geert Wilders en Henk Krol. Roland en ik gaan aan de slag en beargumenteren dat van een vaccinatieplicht geen sprake is. Ons nieuwe opiniestuk - dat ook weer helpt om een hoofdstuk in ons boek aan te scherpen - verschijnt op 17 november in de Volkskrant.
Het Covid-vaccin dat in de maak is, brengt grote dilemma’s met zich mee. Een denkoefening met drie ethici. Pim van den Dool onderzoekt de kwesties in NRC met Martine de Vries, Roland Pierik en mij. Welke groepen krijgen het vaccin als eerste?
Moet vaccinatie verplicht worden? Krijg je na vaccinatie meer vrijheden?
Wie komt als eerste in aanmerking voor corona-vaccinatie? Binnenkort komt de Gezondheidsraad met een advies, ik mag mijn licht laten schijnen op de kwestie op Radio1: 1Vandaag op 10 november. Het gaat ook over de vraag hoe zo'n advies nu tot stand komt.
Op 7 september opnieuw in de Telegraaf, Martijn Schoolenberg interviewt me over de vraag hoe Corona-vaccins zouden moeten worden verdeeld. Wie krijgt de eerste prik? Ik stel dat we vaccins wereldwijd beschikbaar moeten houden, en dat in Nederland zorgverleners en sprekers prioriteit zouden kunnen krijgen. De pdf van de krantenopmaak achter deze link
Aangezien we in een tweede golf terecht dreigen te komen laait de discussie over IC triage weer op. Een interview door Wierd Duk in de Telegraaf, 15 augustus 2020 Ook met collega Hafez Ismaili M'hamdi. En Kees van der Staaij.
Anoniem en in 11 seconden vanuit mijn achtertuin mag ik iets zeggen over vaccinatie tegen corona. Ten eerste, maar ten tweede...? Wie is die man eigenlijk? EditieNL laat zien hoe je geen journalistiek bedrijft maar alleen maar wat tijd in een programma vult.
De discussie over coronavaccinatie inspireert ons tot een nieuw hoofdstuk voor ons boekmanuscript Inducing Immunity en en passant schrijven we een stuk voor NRC : het gaat nog heel wat voeten in de aarde hebben voordat er een vaccin tegen Covid19 beschikbaar komt. En als het zover komt, hopen we dat velen zich laten vaccineren. Het valt te overwegen om tijdens een onverhoopte nieuwe lockdown, gevaccineerden meer bewegingsvrijheid te geven, zo betogen we in de krant op 14 juli 2020. Dit is een PDF van ons verhaal in de papieren krant.
Menigeen twijfelt of ze zich willen laten vaccineren tegen corona, zodra er een vaccin beschikbaar is. Arjen ten Cate gaat op onderzoek uit in een artikel in de De Stentor en De Gelderlander; Waarom mensen weigeren zich te laten vaccineren tegen corona? Heel vreemd vind ik dat niet, gegeven dat er nog geen vaccin is. Maar als de bereidheid laag zal blijken kan de overheid overwegen om gevaccineerden meer vrijheden te geven.
Medio juni komt eindelijk het draaiboek 'Triage Code Zwart' uit van de KNMG en de Federatie Medisch Specialisten. Samen met Dick Willems, Maritine de Vries, Suzanne van de Vathorst en Maartje Schermer haf ik advies over de te hanteren criteria. Op de voorpagina van het NRC komen we aan het woord in een interview met Pim van den Dool:
Protocol: geef zorgverleners en jongeren voorrang bij extreme druk op de IC en daarna ook in Trouw: Hoe kies je op de ic tussen patiënten met dezelfde overlevingskans? en AD: Protocol: zorgpersoneel krijgt voorrang bij tekort aan IC-bedden
Thomas Overdijk van Omroep Gelderland sprak met vaccinatietwijfelaars over een vaccin tegen SARS-CoViD-2. "Vaccinatieweigeraars ondermijnen de zelfverdediging van onze samenleving tegen dodelijke ziektes" stel ik in mijn commentaar.(13 juni 2020).
De Gelderlander gaat in op de discussie of we wel zulke zware maatregelen moeten nemen om ouderen te beschermen tegen Covid-19. Ik verwerp het valse dilemma: "Want het is niet: we gaan of de ouderen beschermen of de economie redden. Dat is een vals dilemma. We doen allebei."
Op 13 april maakt de WHO bekend dat er wereldwijd aan 70 vaccins tegen Covid19 wordt gewerkt. Vaak in een versneld traject. Wat voor ethische vragen roept die ontwikkeling op? Op NPO1 EenVandaag stel ik dat de crisis ons nogmaals het belang van een goed vaccin doet beseffen. Wel roept die snelle vaccinontwikkeling, en straks de verdeling van een schaars vaccin, nieuwe ethische vragen op. Link naar het radioprogramma - het eerste item om 16:00
Direct na het interview in de Telegraaf ook op bezoek bij M, praatprogramma op NPO1, donderdag 2 april, samen met Freek de Jonge .
In de Telegraaf een mooi interview door Edwin Timmer. In een beetje wilde opmaak, maar inhoudelijk veel oog voor de nuances en de tragiek van dit dilemma.

In de Telegraaf een stuk over de bereidheid van mensen om zich wel of niet aan coronamaatregelen te houden. En een uitgebreider interview, door Alexandra Branderhorst, over solidariteit in tijden van Corona op de webblog van Wageningen Universiteit.Een deel van dezelfde boodschap ook op een filmpje van de universiteit.
Begin 2020 slaat de Coronacrisis toe. Terwijl in Nederland in navolging van andere landen steeds strengere maatregelen worden genomen, neemt het aantal patiënten en ook de behoefte aan intensive care bedden met beademingsapparatuur toe. Roland Pierik en ik schreven een opiniestuk in de Volkskrant waarin we oproepen tot discussi over triagecriteria in de intensive care (PDF met de krantopmaak). Met de kop "Geef jong en fit voorrang op de intensive care" zijn we niet echt gelukkig. Het stuk leidt tot felle, vaak boze reacties, maar ook tot veel steun van collegae en anderen. Er is ook kritiek waarom we dit überhaupt aanzwengelen. Op de filosofieboog Bij Nader Inzien publiceren we een argumentatie voor de keuze om dit maatschappelijk aan te kaarten. We kregen ook een weerwoord van Fleur Jongepier en Karin Jongsma: Ethici: even pas op de plaats!

2020 - vaccinatie

Onze eerste bijdrage dit jaar aan het vaccinatiedebat: een bespreken een recent onderzoek van het NIVEL: Maatregelen om de vaccinatiegraad in Nederland te verhogen. Een verkenning. Roland Pierik en ik laten in ons artikel in Nederlands Juristenblad zien dat verplichtende maatregelen in dit rapport veel te makkelijk over een kam worden gesmeerd en weggezet als ineffectief en niet passend in Nederlandse traditie: Roland Pierik en Marcel Verweij “De rol van meer verplichtende maatregelen in het Nederlandse vaccinatiebeleid. Een kritiek op het Nivel Rapport.” Nederlands Juristenblad 2020 (8): 544-550..

2019

Tot nu toe was er weinig aandacht aan de privacyaspecten van initiatieven om kinderopvang de mogelijkheid te geven om alleen gevaccineerde kinderen toe te laten. Jenneke Evers nam het voortouw om deze kwestie nader te analyseren, nu een publicatie die zij schreef samen met Roland Pierik en ondergetekende: "De registratie van vaccinatiegegevens in de kinderopvang binnen het regime van de Algemene Verordening Gegevensbescherming." Privacy & Informatie, 2019, aflevering 4 (augustus): 130-136. Het artikel bouwt voort op de kritiek die we eerder gaven op het wetsvoorstel van D66.
Op dinsdag 2 juli werd de "Salzburg Statement on vaccinatie acceptance" gepubliceerd in het blad Journal of Health Communications. Het is een pamflet ondertekend door aantal prominente Public Health experts. Ze roepen onder meer social media en zoekmachines op on onderscheid te maken tussen betrouwbare en onbetrouwbare informatie over vaccinatie. Van overheden wordt verlangd dat zij vaccinatie verplicht stellen en vertrouwen in vaccinatie herstellen. In Trouw schreef Willem Schoonen er een stuk over met daarbij een commentaar van mijn kant. Goede adviezen, maar het idee dat je vertrouwen kunt herstellen of bevorderen is wel wat kort door de bocht. Vertrouwen moet je verdienen als overheid. In dit geval betekent dat ook: verantwoordelijkheid nemen.
Het lijkt er op dat ons pleidooi voor een tweetrapsraket (vrijwillige vaccinatie, en bij een nader te duiden ondergrens overgaan tot vaccinatieplicht voor de kinderopvang) vruchten afwerpt. De Commissie Kinderopvang en Vaccinatie neemt het in haar advies van 1 juli eigenlijk zonder meer over. En Rens Raemakers van D66 past zijn voorstel voor een wet er nu op aan.
"Vaccinatie op de kinderopvang. Een wetsvoorstel dat tekort schiet, en een alternatief." In dit artikel in het Nederlands Juristenblad (31 mei 2019), we een kritische bespreking van het D66 wetsvoorstel dat kindercentra de mogelijkheid geeft om kinderen te weigeren die niet zijn ingeënt conform het Rijksvaccinatieprogramma. De Raad van State en het College voor de Rechten van de Mens gaven advies over het voorstel. Wij laten zien hoe fundamenteel hun kritiek is en dat de minimale aanpassingen die indiener Rens Ramakers maakte in de toelichting bij het wetsvoorstel, de tekortkomingen niet wegnemen.
Het is niet alleen maar vaccinatie waar ik me mee bezig houd. Op uitnodiging van de PHNed - podium voor Public Health professionals - gaf ik op 23 januari een lezing over het Nationaal Preventieakkoord. De lezing heb ik uitgewerkt voor een later te verschijnen themanummer van Podium voor Bioethiek (NVBe) en is nu al verschenen op de politicologische blog StukRoodVlees: De morele betekenis van het Nationaal Preventieakkoord.
Eind april, begin mei in het nieuws dat Berend Botje, een de grootste organisatie voor kinderopvang in Noord-Holland kinderen niet meer toelaat die niet deelnemen aan het Rijksvaccinatieprogramma. Op EénVandaag Radio1 ga ik in discussie/gesprek met Rens Raemakers en de voorzitter van de oudercommissie van Berned Botje. Een meer uitgebreide reactie publiceerde ik in een blog alhier.
"Maak vaccinaties tegen infectieziektes verplicht." Kwestie in kaart: een visuele weergave van verschillende argumenten rond de vaccinatieplicht, met o.a. de positie van Roland Pierik en mij, NRC-Handelsblad, 20 april.
Mag de kinderopvang nu al ongevaccineerde kinderen weigeren? De Raad van State heeft onlangs veel verduidelijkt in een advies over het wetsvoorstel van @RensRaemakers. Roland Pierik en ik concluderen dat het voorstel van Rens Raemakers door het Bestuursrechtelijke ijs zakt en geven een duiding op de academische blog Stuk Rood Vlees. Een aangepaste versie verschijnt op 15 april in De Volkskrant: "Zonder vaccinatie geen kinderopvang" Mazelen op de kinderopvang: voorkom noodmaatregelen maar kies niet voor schijnveiligheid. De Volkskrant 15 april. PDF van de krantopmaak.
- - En weer een heftige (maar voorspelbare) discussie op de Facebookpagina van de Volkskrant.
  - Naar dit artikel wordt doorverwezen in "Verplicht vaccinatie in opvang bij verder dalende vaccinatiegraad,” Reformatorisch Dagblad, 16 april.
  - Ook wordt naar ons artikel verwezen in "Meer besmettingen, soms vals alarm" van Floor Rusman en Frederiek Weeda, NRC/NRC next, 16 april 2019.
Hoe nu verder met de vaccinatietwijfel? Tien adviezen aan Staatssecretaris Paul Blokhuis. (Maart 2019, ISBN 9789090317144). Een korte bundel op basis van de bijdragen aan de conferentie vaccinatiefabels: wat is de rol van de overheid? in februari. Op 26 maart bood Roland Pierik deze bundel aan aan de Staatssecretaris zelf, als onderdeel van de kick-off van Blokhuis' vaccinatie alliantie.
Staatssecretaris Blokhuis heeft een commissie ingesteld die hem gaat adviseren over Kinderopvang en vaccinaties. Op 22 maart mochten Roland Pierik en ik inbreng leveren tijdens een hoorzitting van deze commissie, hetgeen tot een interessante, pittige discussie leidde. Dit is de stellingname die we vooraf hadden ingeleverd.
Miloe van Beek schreef een stuk over vaccinatieweigering en vaccinatiediscussies in de Libelle van 14 februari 2019, op basis van gesprekken met jeugdartsen Henrike ter Horst, Jeanne-Marie Hament en mij.
In het radioprogramma Spraakmakers werd ik geïnterviewd over een vaccinatieplicht: ik leg onder meer uit dat de integriteit van het lichaam geen absoluut argument kan zijn tegen een vaccinatieplicht. Radiofragment op vrijdag 15 februari (9:30-10:00, op minuut 45:00)
"Kamer, wat gaan we doen als de vaccinatiegraad verder daalt?" Opinieartikel dagblad Trouw, samen geschreven met Roland Pierik, 6 februari. PDF van de krantopmaak. We vragen daarin de politiek om een oordeel over waar nu eigenlijk de ondergrens ligt voor deelnamegraad aan het vaccinatieprogramma, waar beneden vaccinatieweigering geen vrijblijvende keuze meer kan zijn.

Een week later, op 14 februari in het debat over vaccinatie in de Tweede Kamer, geeft staatssecretaris Blokhuis aan dat hij het RIVM vraagt om voor verschillende vaccinaties zo'n ondergrens te bepalen. Hier een fragment van het debat.

Roland Pierik was deelnemer (op uitnodiging) aan rondetafelgesprek inzake vaccineren, vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Tweede Kamer, maandag 21 januari 2019. Hier een link naar de position paper van Roland Pierik en mij voor dat gesprek. Het thema van de ondergrens voor vaccinatiegraad hebben we hier voor het eerst benoemd.

Hier een link naar de opname van de hoorzitting.

Lezing De morele betekenis van het Nationale Preventieakkoord. NCOG lezing “Gij zult gezond leven”, PHNed, Den Haag. 23/1/2019

2018

"Wetsvoorstel vaccinatie spant het paard achter de wagen." Opinieartikel over D66 wetsvoorstel over vaccinatie in de kinderopvang. In dagblad Trouw, samen geschreven met Roland Pierik, 12 oktober. PDF van de krantopmaak.

Antje Diertens en Rens Raemakers (D66) reageren op 19 oktober in Trouw: Wetsvoorstel vaccinatie hard nodig voor veiligheid kinderen.

Toekomstige uitdagingen in de publieke gezondheid op het gebied van vaccinaties en antibiotica resistentie. Lezing t.g.v. 100 jaar GGD Kennemerland, Haarlem.17/9/2018

Ethische afwegingen rond dure medicijnen Interview Radio1 Spraakmakers (3^eaudiofragment) 5/9/2018

Welke patiënten worden de dupe? In het publieke debat over dure medicijnen gaat alle aandacht uit naar een kleine groep patiënten. Emotie staat vervolgens een eerlijke afweging in de weg,stellen Marcel Canoy, Annelien Bredenoord, Matthijs Versteegh en Marcel Verweij in NRC 24 augustus 2018. PDF van de krantopmaak.

"Angst voor Vaccinatie nu betekent later veel doden." Opinieartikel Algemeen Dagblad, samen geschreven met Roland Pierik, 5 juli.

"Verplicht vaccineren: de tijd van vrijblijvendheid is voorbij" Opinieartikel NRC-Handelsblad, samen geschreven met Roland Pierik, 26 juni. PDF van de krantopmaak.

Rosanne Hertzberger schrijft in de NRC (4 augustus) dat ze het met Roland Pierik en mij eens is dat de vaccinatiegraad omhoog moet. Maar ze stemt niet in met ons betoog voor meer verplichting. Maar ze weet ook geen alternatieve manier om de vaccinatiegraad omhoog te krijgen… "Vaccineren: Ja. Verplichten: Nee."
Antwoorden van Staatssecretaris Blokhuis (VWS) op vragen of hij "de mening van de heer Pierik deelt dat alleen een vaccinatieverplichting een oplossing is."

He t dilemma van de bible belt: meer kinderen moeten worden ingeënt. Interview De Stentor, 14 juni 2018.

"Verplicht vaccinatie voor toegang tot kinderopvang." Opinieartikel in de Volkskrant, samen geschreven met Roland Pierik, 31 mei 2018. PDF van de krantopmaak. Op 10 augustus komt de Volkskrant nog weer terug op deze problematiek en ons artikel: "Vaccinaties bij kinderen afdwingen in Nederland is nog ver weg".

Voor intense discussies van dit stuk zie de Facebookpagina's van de Volkskrant en RTL4s Editie-NL.
De Monitor van KRO/NCRV onderzocht of er politieke steun in Den Haag te vinden is voor ons voorstel. En weer een Facebookdiscussie.
Kamervragen in de Tweede Kamer naar aanleiding van ons artikel.
En antwoorden van Staatssecretaris Blokhuis (VWS).
Ook besproken bij Lindaniews! en bij KinderopvangTotaal.
Met een overdruk in het Nederlands Dagblad (4 juni 2018): Op de site (achter paywall) Geen vaccinatie? Geen kinderopvang; hier een PDF van de krantopmaak.

2017

“Voorkom dwang en laat je kind gewoon vaccineren.” Opinieartikel NRC-Handelsblad, samen geschreven met Roland Pierik, 22 september 2017.

“Wanneer een vaccinatieplicht gerechtvaardigd (en effectief) is.” Bijdrage aan academische blog stukroodvlees.nl, samen geschreven met Roland Pierik, augustus 2017.

Radiointerview (samen met Roland Pierik) in lunchprogramma met Roelof Hemmen bij BNR Nieuwsradio, 21 augustus 2017

“Vaccinatieplicht kan wel productief zijn.“ Opinieartikel dagblad Trouw, samen geschreven met Roland Pierik, 12 augustus 2017.

"De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging." Bijdrage aan academische blog stukroodvlees.nl, samen geschreven met Roland Pierik, met bijna 80 reacties, augustus 2017.

Moet je je kind laten vaccineren? Discussie op De NieuwsBV, Radio1. 18 mei 2017

2015

Moeten er ethische grenzen gesteld worden aan dure behandelingen in de gezondheidszorg? Commentaar op Radio1 (1 op straat) http://www.radio1.nl/popup/terugluisteren-programma/2463/2015-08-13